WINTERSE ONGEMAKKEN VOOR DE TREIN EN IJSDAGEN!
BIJZONDERHEDEN 20 JANUARI
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
Voor extremen etmaal KNMI-stations klik op één van onderstaande links:
temp/neerslag dag/nacht temp/neerslag/wind uren zon
Maandag 20 januari voor de oostelijke delen van het land voor de meeste regio’s een ijsdag. Dat betekent voor veel stations de derde ijsdag op rij, ook voor Borculo de derde ijsdag op rij. Voor het KNMI-station Maastricht de vijfde ijsdag op rij en voor het KNMI-station Volkel de vierde ijsdag op rij. Voor Borculo drie ijsdagen op rij voor het laatst hiervoor in februari 2021 toen het tot zeven ijsdagen op rij kwam.
Maandag 20 januari voor het grootste deel van het land zonloos, alleen in het zuiden/zuidwesten van het land kwam de zon nog net even tevoorschijn tot 0,3 uur op het KNMI-station Hoek van Holland. Voor Borculo maandag 20 januari al weer het zesde etmaal op rij zonloos. Nu in deze winter van 2025 is o.a. Borculo al bezig met de derde lange periode zonloos met minimaal zes zonloze dagen op rij en in december zelfs een periode van elf zonloze dagen op rij en een periode van negen zonloze dagen op rij.
De laagste temperatuur in het etmaal van maandag 20 januari was in Borculo -1,7°C net na middernacht, maar voor middernacht zondagavond 19 januari was de temperatuur al wel gedaald tot -2,3°C en ging daarna alleen maar in stijgende lijn.
Het zit nu in de winter van 2025 evenals in de vorige winter niet mee met het aantal uren zon. December 2024 verliep al somber met in Borculo slechts 21 uur zon, in 2023 in december 19 uur zon. Januari staat in Borculo inmiddels op 31 uur zon, dat was in januari 2023 t/m 20 januari 46 uur zon. Niet uitzonderlijk dat januari somber verloopt ondanks dat de dagen al langer worden en zeker wat langer als in december.
In 2024 op 20 januari grote temperatuurverschillen en dat begon al in de donkere uren. De laagste temperatuur van -7,5°C op het KNMI-station Maastricht werd pas bereikt in de ochtend na 7 uur en wel rond 9 uur. In de nachtelijke donkere uren was de laagste temperatuur op het KNMI-station Maastricht -4,4°C. Daarentegen werd de hoogste minimum-temperatuur in de nachtelijke uren van 4,9°C op het KNMI-station Vlieland bereikt voor middernacht, daarna was het hoogste minimum 5,1°C op de vroege ochtend. Daarmee wel een verschil in minimum-temperatuur van ruim over de 12°C. In de avond was de temperatuur om 18 uur op het KNMI-station Vlieland nog wel gedaald tot 3,6°C.
In 2024 op 20 januari overdag de hoogste temperaturen in de kustgebieden tot 6,4°C op het KNMI-station Vlieland. Maar het KNMI-station Maastricht kwam tot 19 uur niet hoger dan +0,1°C, m.a.w. het werd daar geen ijsdag op de valreep. In de avond na 19 uur liep de temperatuur nog weer op tot 1,2°C op het KNMI-station Maastricht. Wel had Zuid-Limburg de meeste zonneschijn tot bijna 8 uur.
Borculo kwam op 20 januari 2024 ook maar tot 1,1°C als maximum-temperatuur. Landelijk viel er geen neerslag, ook niet in Borculo. Voor Borculo het vierde etmaal op rij droog en dat was sinds eind september daarvoor niet meer voorgekomen. Verder voor Borculo de derde dag op rij dat de ijsbaan open was.
Onderstaande foto maakte Jelmer uit Wageningen in het zuiden van Limburg op 20 januari 2024, duidelijk een fors sneeuwdek daar tot lokaal rond 30 centimeter.
De laagste temperatuur in Borculo voor 20 januari werd bereikt in 2019 met -8,8°C, dat is een temperatuur die we voorlopig niet meer bereiken en dat ook niet landelijk. Overigens in 2019 op 20 januari voor het eerst in die winter van 2019 landelijk strenge vorst en daarvan spreken we als de temperatuur tot -10,0°C en lager uitkomt. Het KNMI-station Leeuwarden had als enige deze eer van de eerste strenge vorst. Overigens kwam het hele land in de vorst op waarnemingshoogte. Aan de grond op uitgebreide schaal strenge vorst in het noorden/noordoosten en oosten van het land. Het KNMI-station Twente had aan de grond -11°C en het KNMI-station Hupsel -10,8°C.
In 2024 op 20 januari namen we geleidelijk aan afscheid van een winterse periode. De etmalen in de winter van 2024 met strenge vorst bleven nog staan voor 1 december met -10,1°C en dat was evenals op 20 januari 2019 ook in de winter van 2024 op het KNMI-station Leeuwarden en 18 januari met -10,4°C op het KNMI-station Ell. In de huidige winter van 2025 is het nog niet tot strenge vorst gekomen, de laagste temperatuur is nog -6,5°C van 14 januari op het KNMI-station Maastricht.
In Borculo scheen op 20 januari 2022 de zon 3,3 uur en dat was meer dan in de periode 10- t/m 19 januari die totaal tot 3,1 uur zon kwam. Kijken we nu naar de overeenkomstige periode dan komt Borculo van 10- t/m 19 januari uit op 23 uur zon en in 2023 was dat 25 uur zon.
In Borculo op 20 januari 2021 met 10,3°C als maximum de tweede dag van januari 2021 boven de 10°C. In 2022 op 20 januari bleef de teller voor januari op drie etmalen staan met een maximum in de dubbele cijfers, over dezelfde periode in 2023 11 etmalen en nu in januari 2024 inmiddels twee etmalen in de dubbele cijfers. Maar temperaturen in de dubbele cijfers zijn in aantocht voor na het weekend van 20-21 januari.
Onderstaande foto maakte Peter de Vries van boomschuim, dit ontstaat uit saponinen uit de bast van de boom die samen met zuurstof en water schuim vormen.
– In 2023 in het etmaal van 20 januari de laagste minimum-temperaturen van -4,1°C en -2,8°C op respectievelijk de KNMI-stations Eelde en Volkel en aan de grond de laagste temperaturen van -6,3°C en -4,2°C op respectievelijk de KNMI-stations Eelde en Leeuwarden. Overdag op 20 januari 2023 de hoogste maximum-temperaturen van 6,8°C en 6,7°C op respectievelijk de KNMI-stations Vlissingen en Westdorpe. De laagste maximum-temperaturen van 0,8°C op het KNMI-station Maastricht en 1,0°C op de KNMI-stations Eelde en Ell.
De meeste neerslag vanaf middernacht tot in de avond 19 uur viel op 20 januari 2023 op de KNMI-stations Woensdrecht en Voorschoten met respectievelijk 18- en 16 millimeter. In de nachtelijke uren viel op de KNMI-stations Voorschoten en Wijk aan Zee respectievelijk 5,5- en 5 millimeter en overdag op de KNMI-stations Woensdrecht en Rotterdam respectievelijk 17,3- en 13,7 millimeter.
In de nacht naar 20 januari 2023 en overdag kwam het met name in de westelijke- en zuidelijke provincies en in het midden van het land tot serieuze sneeuwval met in veel regio’s tot 5-7 centimeter sneeuw. Enkele uitschieters waren de Hilversemse heide, de Veluwe, regio Arnhem-Nijmegen met rond 10 centimeter en in de Zuid-Limburgse heuvels rond 12-13 centimeter. Daarentegen in het noorden en noordoosten geen sneeuw en die grens liep ongeveer t/m de grens van Twente-Achterhoek, in Borculo ook geen sneeuw. Voor de sneeuwval werd ook code oranje afgegeven.
De meeste zon voor Zeeland met bijna 2 uur tot ruim 3 uur, daarentegen in alle oostelijke provincies van noord naar zuid zonloos. De wind bereikte windkracht 6 krachtig in het zuidwestelijk kustgebied met de hoogste windstoot van 67 kilometer per uur op het KNMI-station Hoek van Holland.
– In 2022 in de nacht naar 20 januari verspreid buien met eind van de nacht ook een winterse bui met hagel in het noordoosten van het land. In de nacht naar 20 januari 2022 de laagste temperaturen van 1,1°C en 1,3°C op respectievelijk de KNMI-stations Nieuw Beerta en Woensdrecht. Aan de grond de laagste temperaturen op de KNMI-stations Woensdrecht met 0,2°C en op de KNMI-stations Herwijnen, Maastricht en Nieuw Beerta 0,9°C.
De laagste temperaturen op 20 januari 2022 op de KNMI-stations werden bereikt begin van de avond met als laagste 0,5°C op het KNMI-station Arcen. Begin van de avond op 20 januari 2022 op de KNMI-stations Arcen en Maastricht ook grondvorst met respectievelijk -1,6°C en -0,6°C.
– In 2022 in de nacht naar 20 januari de meeste neerslag op de KNMI-stations Nieuw Beerta en Woensdrecht met respectievelijk 5,2- en 3-millimeter met daarbij ook enkele lokale winterse buien met hagel. Ook overdag op 20 januari 2022 vanuit het noordwesten verspreid buien met lokaal winterse buien met korrelhagel/natte sneeuw. De meeste neerslag overdag op de KNMI-stations Twente en Hoogeveen met respectievelijk 2,5- en 2-millimeter. Vanaf middernacht tot in de avond 19 uur de meeste neerslag op het KNMI-station Nieuw Beerta met 4,6-millimeter.
Onderstaande foto maakte Frans Sijmons in de bossen van Klausheide, op de foto trilzwam die in de volksmond ook wel kaboutersnot wordt genoemd.
WINTERSE ONGEMAKKEN VOOR DE TREIN
In Nederland in 2017 rond deze tijd fraaier weer dan in delen van Spanje. Rond de Balearen en het oosten van Spanje in o.a. Valencia was het compleet winter. Daar viel sinds 90 jaar weer een pak sneeuw!
We hebben er deze winter i.t.t. de vorige winter van 2023 al een aantal keren meegemaakt en dan doelen we op een sneeuwdek. Een flink pak sneeuw is er deze winter met name in de afgelopen week gevallen in Zuid-Limburg tot zelfs rond 20 centimeter.
De winter van 2009-2010 en de winter van 2010-2011 zaten stevig in het zadel, de laatstgenoemde dan wel met name in december. Daarmee ook heel wat ongemakken voor het verkeer. Ook in de winter van 2010-2011 heeft de winter met name in december een stevige vuist laten zien die zijn weerga absoluut niet kende daarvoor. De Nederlandse reiziger per spoor weet hier ook alles van. Maar zo erg als op onderstaande foto is het natuurlijk niet geweest in Nederland en laten we zeggen, gelukkig maar!
Onderstaande foto is van een trein in Alaska, daar hebben ze heel wat zwaardere hobbels te overwinnen!
Toch wordt er wel degelijk veel gedaan om zoveel mogelijk uitval van de treinen te voorkomen in Nederland. Het onderhoud van het spoor valt onder Prorail en met name in het winterseizoen schakelt ProRail bij vorst de wisselverwarming in en wel voor de bewegende delen van de wissels. Doel hiervan is de bewegende delen in het wisselsysteem vorst- en sneeuwvrij te houden, zodat het wissel bij winterse omstandigheden toch goed kan functioneren. In Nederland zijn circa 6500 van de in totaal 8900 wissels uitgerust met wisselverwarming. Dat betekent dat niet alle wisselsystemen zijn uitgerust met verwarming, alleen de intensief gebruikte spoortrajecten zijn voorzien van wisselverwarming. Zo’n wisselverwarming wordt indirect aangestuurd door een nabijgelegen weerstation en dan wel op basis van temperatuur en vochtigheid. Dit weerstation stuurt de weergegevens door naar een computer die op zijn beurt automatisch de verwarming van een wissel in- en uitschakelt indien nodig.
Als verwarming wordt gebruik gemaakt van elektriciteit, gas, een soort centrale verwarming en aardwarmte. Bij aardwarmte wordt grondwater via een kunststofbuis langs een wissel geleid. Het grondwater heeft een constante temperatuur van ongeveer 12°C, waardoor het wisselsysteem voldoende verwarmd wordt om het vorst en sneeuwvrij te houden. Welk soort verwarming wordt toegepast is afhankelijk van de beschikbaarheid van de juiste energiebron.
In tegenstelling tot de echte winterlanden wordt in Nederland de wisselverwarming alleen ingeschakeld als het echt nodig is. In bijvoorbeeld Scandinavië staat de wisselverwarming constant aan. Ondanks voorzorgsmaatregelen kan het nog evengoed mis gaan, zo is zware sneeuwval in combinatie met een harde wind moeilijk te bestrijden.
Onderstaande foto is van de regio Tirol op de ochtend van 20 januari 2018, foto is gemaakt door Erwin Bolks/Mariska Dute.
IJSDAGEN
In 2017 kwamen we op 19 januari na drie ijsdagen op rij weer boven het vriespunt uit. In 2016 op 20 januari kwam de temperatuur in Borculo na twee ijsdagen op rij weer boven het vriespunt uit. Twee ijsdagen op rij was toen in Borculo daarvoor sinds half maart 2013 niet meer voorgekomen. Op 11- en 12 maart 2013 twee ijsdagen op rij en in maart 2018 zelfs drie ijsdagen op rij. Maart 2018 heeft in Borculo ook het hoogste aantal ijsdagen voor maart sinds 1981.
Met andere woorden, schrijf ook deze winter nog niet af! Maar ijsdagen in maart komen niet vaak voor. IJsdagen in maart had Borculo naast de maartmaanden van 2018 en 2013 ook nog twee in maart 2005 en in de maanden maart van 1995, 1987 en 1986 nog één ijsdag.
De langste reeks ijsdagen op rij had Borculo eind december 1996 begin januari 1997 met 20 ijsdagen op rij. Recenter had Borculo in januari 2013 nog 13 ijsdagen op rij. De jaren 2020 en 2014 en de winters van 2014, 2020 en 2022 zijn de enige jaren en winters voor Borculo met geen enkele ijsdag. In de winter van 2021 in Borculo zeven ijsdagen en daarvan zeven op rij in februari.
Onderstaande foto maakte Peter de Vries in het zuiden van Spanje. Daar was zachte en vochtige lucht het land ingetrokken vanuit het noorden van Afrika en dat leverde dauwdruppels op aan de zwammen op een dennenboom.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
In 2018 in de nacht naar 20 januari de laagste temperatuur van -1°C op het KNMI-station Schiphol en aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Schiphol met -2,3°C. In Borculo daalde de temperatuur tot 0,2°C op waarnemingshoogte en aan de grond tot -0,8°C. In Borculo viel wat sneeuw en op het grasveld kwam het tot een dun gebroken sneeuwdekje.
In 2017 in de nacht naar 20 januari de laagste temperatuur in de Achterhoek op het KNMI-station Hupsel. Van de 33 KNMI-stations hadden er toch weer 24 matige vorst. De laagste temperatuur van -7,8°C op het KNMI-station Hupsel tot -1,5°C op het KNMI-station Vlissingen. Na 7 uur de laagste temperaturen op het KNMI-station Hupsel met -7,9°C tot -1,6°C op het KNMI-station Vlissingen. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Twente met -10,4°C. Het KNMI-station Gilze-Rijen had ook strenge vorst aan de grond met -10,1°C en het KNMI-station Hupsel net geen strenge vorst met -9,6°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -7°C in de weerhut en aan de grond tot -8,1°C.
Onderstaande foto maakte Johan Effing van de opkomende zon op de ochtend van 20 januari 2017.
In 2016 in de nacht naar 20 januari verspreid over het land winterse buitjes en de laagste temperatuur van -3,8°C op het KNMI-station Maastricht. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Westdorpe met -3,8°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -1,6°C in de weerhut en aan de grond tot -3,3°C. Overdag het laagste maximum van 1°C op het KNMI-station Maastricht.
In de nacht naar 20 januari 2015 een laagste temperatuur van -1,7°C op het KNMI-station Gilze-Rijen. Aan de grond de laagste temperatuur op het KNMI-station Nieuw Beerta met -2,9°C. In Borculo daalde de temperatuur tot -0,4°C in de weerhut.
Onderstaande foto maakte Leen de Koning uit Nieuwerkerk a/d IJssel, in de ochtend van 20 januari 2015 was het op diverse plaatsen in het westen mistig.
De aarde was weer onrustig, op 20 januari 2014 op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland, daar kwam het tot een aardbeving met een kracht van 6.2 op de schaal van Richter. De aardbeving vond plaats op zo’n tien kilometer ten noorden van Castlepoint, een klein plaatsje aan de Wairarapa kust. De schok was ook nog te voelen tot in de hoofdstad Wellington.
De zon had het moeilijk in januari 2013, in Borculo had de zon t/m 20 januari nog maar 18 uur geschenen. Niet alleen in Nederland had de zon het moeilijk, in een groot deel van Europa hetzelfde weerbeeld of zelfs nog erger. Zo had in het noorden van Duitsland op het eiland Sylt de zon in januari 2013 nog maar 24 uur geschenen, maar in Berlijn en Cottbus nog maar drie uur t/m 20 januari.
Van een ijsvloer was op 20 januari 2012 totaal geen sprake. Op de Borculose ijsbaan was het echter wel druk, alleen niet met schaatsers, maar meeuwen vlogen af en aan, zie onderstaande foto.
In 2012 rond 20 januari al heel warm aan de Côte d`Azur met föhneffect leek het wel lente. Zo liep in Nice de temperatuur op tot 22,5°C en dan te bedenken dat het record voor januari in die regio dateert van 19 januari 2007 met 23,0°C in Hyères.
In 2008 op 13 januari met 13,5°C op het KNMI-station Westdorpe de warmste dag van januari 2008. In 2006 ook op 20 januari de hoogste temperatuur van die maand met 10,4°C op de KNMI-stations Eindhoven en Gilze-Rijen.
Op 20 januari 1979 in het midden en zuiden van het land in de middag en in de nacht daarop ijzelvorming. Op enkele plaatsen kon er op straat worden geschaatst.
Op 20 januari 1960 een zware noordwesterstorm met op het KNMI-station Den Helder windkracht 10 en een maximale windstoot van 147 kilometer per uur en op het KNMI-station De Bilt 130 kilometer per uur.
In 1959 op 20 januari op het inmiddels opgeheven KNMI-station Venlo hoogste temperatuur van januari 1959 met 12,8°C.
Op 20 januari 1955 op het KNMI-station Volkel een ijsdag met een maximum-temperatuur van -2,5°C. Op het KNMI-station Gilze-Rijen een minimum-temperatuur van -11,4°C, op het KNMI-station Deelen -10,7°C, op het KNMI-station Volkel -10,9°C en op het KNMI-station Eelde -4,2°C.
In 1951 op 20 januari werd in het Zwitserse dorp Andermatt in 6 minuten door zes verschillende lawines getroffen. Alleen daar al kwamen 13 mensen om het leven. De winter van 1951 was een horrorwinter m.b.t. sneeuwlawines.
In de nacht naar 20 januari 1940 daalde de temperatuur op het KNMI-station De Bilt tot -16,3°C. Door de homogenisatie van data door het KNMI is dit minimum sinds 2016 herleid tot -16,2°C.
De meest ver gevorderde datum dat men in De Bilt voor het eerst sneeuw constateerde was 20 januari 1933, in 1998 vielen de eerste vlokken op de 19e januari. In 1925 moest Den Helder tot maart wachten. Maar in de winter van 2014 viel op de meeste plaatsen geen sneeuw, m.u.v. het noordoosten waar wel sneeuw viel!
In 1855 vanaf 20 januari en daarna 10-15 centimeter sneeuw op het meetveld van het toenmalige hoofdkantoor van het KNMI dat nog gevestigd was te Utrecht.
Op 20 januari 1850 op het toenmalige hoofdkantoor van het KNMI te Utrecht een maximum-temperatuur van -11,1°C.
SCHAATSEN BIJ +8°C
Een zeer bijzondere periode had Nederland in 1982 vanaf 15- t/m 20 januari. Het was in die periode zonnig, er stond nauwelijks wind en de temperatuur steeg tot rond 7°C. Doordat de lucht heel droog was werd de ijsvloer nauwelijks aangetast. Ook de nachtelijke meest matige vorst speelde daarbij een positieve rol, op 15 januari 1982 ging de temperatuur op het KNMI-station Maastricht van -11,7°C naar +8,0ºC. De ijsvloer was al eerder in de maand tot stand gekomen met op 13 januari 1982 op het inmiddels opgeheven KNMI-station Epen -19,2ºC.
INDRUKWEKKENDE LUCHTDRUK
In 2020 op 20 januari was het meest bijzondere wel de barometerstand die voor januari de hoogste waarde bereikte sinds 1932! Uitgaande van het KNMI-station De Bilt die de langste meetreeks van het land heeft was de hoogste stand 1048 hectopascal. Het KNMI-station Wilhelminadorp bereikte de hoogste stand van het land met 1049,2 hectopascal. De hoogste stand van de barometer werd bereikt in de kern van het hogedrukgebied en die lag op 20 januari 2020 boven Wales met een barometerstand van 1050,5 hectopascal.
Het record voor het KNMI-station De Bilt is 1050,4 hectopascal van 26 januari 1932 en het Nederlands record op het KNMI-station Eelde met 1053,0 hectopascal van 23 januari 1907. Voor Borculo werd 20 januari 2020 ook de hoogste stand sinds 1981 bereikt met 1048 hectopascal.
In 2010 een zeer indrukwekkende luchtdruk boven Rusland/Siberië. De hoogste luchtdruk die op de wereld ooit is gemeten bedraagt 1083,8 hectopascal op 31 december 1968 in het noordwesten van Siberië aan de Agata-See op een hoogte van 262 meter. Op 20 januari 2010 is in de kern een luchtdruk gemeten van 1086,8 hectopascal en dat zou dan een nieuw record moeten zijn, niet eerder is zo’n hoge luchtdruk gemeten. Maar er moet nog wel een kanttekening hierbij worden geplaatst. Want de luchtdruk op enige hoogte is altijd lager dan op zeeniveau, daarom wordt de luchtdruk die op enige hoogte is gemeten omgerekend naar een luchtdruk op zeeniveau. De hoogst gemeten luchtdruk tot op heden van 31 december 1968 is ook een waarde die op enige hoogte werd gemeten en is omgerekend naar zeeniveau. Zo was de luchtdruk op 20 januari 2010 op het station Tosontsengel op een hoogte van 1723 meter 845 hectopascal, omgerekend naar zeeniveau is dat 1083,8 hectopascal. Hier kan gemakkelijk een fout in de berekening zijn geslopen.