DE EERSTE GRONDVORST VAN HET SEIZOEN VAAK AL IN SEPTEMBER!
HET ETMAALGEMIDDELDE VAN HET JAAR!
BIJZONDERHEDEN 1 SEPTEMBER
Voor weer-info klik op onderstaande links:
KNMI WEERVERTELLER WEERPLAZA WEERONLINE KMI-BELGIE WEER.NL WEERNIEUWS-VERWACHTING
Voor extremen etmaal KNMI-stations en het weer een jaar geleden klik op onderstaande links:
temp/neerslag dag/nacht temp/neerslag/wind uren zon een jaar geleden: De Bilt
Maandag 1 september meteorologisch de eerste herfstdag, want in de meteorologie is september de eerste van de drie herfstmaanden. Astronomisch duurt de zomer nog tot 22 september. Hiermee hebben we ook de meteorologische zomer afgesloten en die kwam in Borculo uit op een etmaalgemiddelde van 19,1°C en daarmee voor Borculo op zes jaar na de warmste zomer. De warmste zomer voor Borculo blijft de zomer van 2018 met een etmaalgemiddelde van 19,8°C. De “koudste” zomer is voor Borculo de zomer van 1987 met een etmaalgemiddelde van 15,7°C. In 2024 kwam de zomer in Borculo uit op 18,5°C.
De eerste septemberdag heeft al neerslag van betekenis opgebracht, vanaf middernacht viel de meeste neerslag in het grensgebied van het oosten van het land met Duitsland. Zo viel in Enschede 30 millimeter en in Winterswijk 26 millimeter. De KNMI-stations Twente en Hupsel hadden vanaf middernacht respectievelijk 16,9- en 13,7 millimeter. In Borculo viel vanaf middernacht 8,6 millimeter en dat is nu al de helft van het neerslagtotaal die in de hele maand augustus in Borculo viel.
In 2024 in het etmaal van 1 september landelijk de laagste minimum-temperatuur 12,9°C en de hoogste maximum-temperatuur 32,3°C op respectievelijk de KNMI-stations Eelde en Maastricht. Neerslag viel er niet in het etmaal van 1 september 2024 op de KNMI-stations. De meeste zon voor het KNMI-station Eelde met 12,5 uur.
In het etmaal van 1 september 2024 bereikten alle KNMI-stations de warme grens van 20°C met als laagste maximum-temperatuur 24,5°C op het KNMI-station Terschelling. De 32,3°C op het KNMI-station Maastricht werd ook de hoogste temperatuur van september 2024.
September 2024 ging niet van start als de eerste herfstmaand met herfstperikelen, maar het kende een verlengstuk als zomermaand. Zo ging het KNMI-station De Bilt van start met vijf zomerse dagen tijdens de eerste decade met zelfs een datumrecord voor 1 september met 29,8°C. Het KNMI-station Maastricht deed daar nog een schep bovenop met als maximum-temperatuur 32,3°C. Door de zomerse dagen in de eerste decade van september 2024 werd het de warmste eerste september-decade voor het KNMI-station De Bilt. Zo had het KNMI-station De Bilt een etmaalgemiddelde van 19,7°C en het KNMI-station Maastricht 19,3°C.
In 2024 op 1 september met 29,5°C in Borculo een nieuw datumrecord, dat stond op 26,5°C van 1 september 1991. Ook een nieuw datumrecord voor het aantal uren zon met 12,6 uur, dat stond op 10,5 uur van 1 september 2018.
In 2023 in het etmaal van 1 september landelijk de laagste minimum-temperatuur 6,1°C en de hoogste maximum-temperatuur 22,3°C op respectievelijk de KNMI-stations Eelde en Eindhoven. De meeste neerslag viel op het KNMI-station Wijk aan Zee met 28,1 millimeter en de meeste zonuren op het KNMI-station Terschelling met 9,7 uur. Het KNMI-station Twente bleef als enige KNMI-station zonloos.
In de nachtelijke uren naar 1 september 2023 viel op het KNMI-station Westdorpe 2,8 millimeter en overdag op het KNMI-station Maastricht met 21,9 millimeter. Het KNMI-station Maastricht had over het etmaal ook nog 22,5 millimeter.
In 2022 op 1 september bereikten alle KNMI-stations de warme grens van 20°C met als laagste maximum-temperatuur 21,2°C op het KNMI-station Lauwersoog. In het etmaal van 1 september 2022 geen neerslag op de KNMI-stations.
Onderstaande satellietfoto is van 1 september 2021, een uitgestrekt wolkendek trok met een noordelijke stroming over het land. Voor de zon een hele klus om daar gaten in te forceren en dat verliep dan ook zeer moeizaam. Voor Borculo werd het de eerste zonloze dag sinds 19 augustus 2021 daarvoor.
– In 2021 in de nacht naar 1 september minimum-temperaturen van 13,0°C op het KNMI-station Maastricht tot 16,2°C op het KNMI-station Vlissingen. Ook het KNMI-station Lauwersoog kwam nog boven de 16°C uit met 16,1°C.
Voor het grootste deel van het land was het een zonloze start van september 2021 de eerste herfstmaand. Alleen in het noorden van het land op de KNMI-stations Nieuw Beerta en Terschelling nog zonuren van enige betekenis met respectievelijk 3,5- en 2,2-uur. Verder landinwaarts op het KNMI-station Hoek van Holland nog 1,4 uur zon. Alleen het KNMI-station Nieuw Beerta met rugdekking van de zon kwam nog tot een warme dag met 20,7°C. Het KNMI-station Maastricht sloot de thermische rij met 16,7°C.
– In 2019 in de nacht naar 1 september op diverse plaatsen nog stevige onweersbuien met neerslag van betekenis, zo viel in Wijster 16 millimeter aan neerslag. Dat de buien stevig waren was in de ochtend van 1 september op de fietspaden in Overijssel goed te zien, op veel plaatsen afgebroken takken. De regio Nijmegen en Dieren werden getroffen door een windhoos met veel schade.
– In 2018 in de nacht naar 1 september brede opklaringen en in de van origine polaire lucht koelde het flink af en kwam het tot de eerste grondvorst van het seizoen. In de nacht naar 1 september 2018 de laagste temperatuur van 4,5°C op het KNMI-station Twente en aan de grond -0,4°C. De KNMI-stations Eelde en Hupsel hadden aan de grond respectievelijk 1,1°C en 2,3°C.
Onderstaande foto maakte Dick Scheer op de Ginkelse Hei in 2018.
EERSTE GRONDVORST
In 2018 in de nacht naar 1 september de laagste temperatuur van 4,5°C op het KNMI-station Twente en aan de grond -0,4°C, de eerste grondvorst van het seizoen. In 2019 de eerste grondvorst op 18 september op het KNMI-station Gilze-Rijen met -0,9°C. In 2017 de eerste grondvorst op 9 oktober, toen ook op het KNMI-station Twente en wel met -1,2°C. In 2016 de eerste grondvorst op 6 oktober met -0,5°C op het KNMI-station Heino en -2,8°C op het KNMI-station Wijk aan Zee. In 2015 pas in november.
Grondvorst met de start van september de herfstmaand is niet uitzonderlijk. In de nacht naar 1 september 2012 werd het ook vrij helder en kon de temperatuur op avontuur gaan richting het vriespunt. In de weerhut werd het vriespunt niet bereikt, het KNMI-station Twente had met 3,2°C toen ook landelijk de laagste temperatuur. Aan de grond bereikte het KNMI-station Twente wel het vriespunt met -0,4°C als minimum, de eerste grondvorst van het nieuwe naseizoen. Na 1993 was dit de eerste grondvorst zo vroeg in het seizoen. Op 29 augustus 1993 op de KNMI-stations Eindhoven, Soesterberg en Volkel al -0,4°C grondvorst. In Borculo in 2012 in de nacht naar 1 september 6,2°C in de weerhut als minimum en aan de grond 3°C. De vroegste grondvorst voor Borculo is 23 september 2012 met -0,5°C.
Kijken we naar de afgelopen jaren in Borculo voor de eerste grondvorst in het naseizoen dan komen we tot de volgende data: In 2025 op 24 augustus, in 2024 op 3 november, in 2023 op 17 november, in 2022 op 19 november, in 2021 op 22 november, in 2020 op 5 november, in 2019 op 29 oktober, in 2017 en 2016 geen grondvorst in het naseizoen en pas na de jaarwisseling, in 2015 op 13 oktober, in 2014 op 25 november en in 2013 op 11 november.
In het Alpengebied was op uitgebreide schaal de eerste verse sneeuw van het seizoen 2012 rond de maandwisseling van augustus en september gevallen. Lokaal zelfs vanaf een hoogte van 1400 meter. In 24 uur tijd viel er tot in de ochtend van 1 september op de Säntis 21 centimeter verse sneeuw. Op de Zugspitze 35 centimeter verse sneeuw en daar was het sneeuwdek opgelopen tot 45 centimeter. In de Franse Alpen sneeuwde het op de Col de la Madeleine en daar viel 10 centimeter sneeuw en in Val Thorens lag op 2300 meter hoogte zes centimeter sneeuw. Boven de 2700 meter hoogte viel op veel plaatsen meer dan 50 centimeter sneeuw.
Op 31 augustus 2025 namen we afscheid van de meteorologische zomer van 2025 en vanaf maandag 1 september staat de meteorologische herfst op de kalender. De astronomische zomer duurt dit jaar nog tot 22 september, m.a.w. we hebben nog ruim drie weken (astronomisch) zomer! Om alvast in de herfstsfeer te komen, hieronder een foto van de herfstaster met zijn mooie kleuren, de foto rechtsonder voor meer detail.
ETMAALGEMIDDELDE JAAR
Het etmaalgemiddelde van 2025 staat in Borculo over de eerste acht maanden op 12,2°C, dat was in 2024 13,0°C, in 2023 12,6°C, in 2022 12,9°C, in 2021 11,0°C, in 2020 12,3°C, in 2019 ook 12,3°C, in 2018 12,5°C, in 2017 11,7°C, in 2016 11,5°C, in 2015 11,2°C, in 2014 ook 12,5°C en in 2013 10,1°C.
In 2011 was het etmaalgemiddelde over de eerste acht maanden van het jaar 9,9°C en daarmee is 2011 voor Borculo over de eerste acht maanden het koudste jaar sinds 1996. Het jaar 1996 had over de eerste acht maanden een etmaalgemiddelde van 9,2°C. Het etmaalgemiddelde van 2010 op 1 september in Borculo stond op 10,6°C. Daarmee was 2010 tot dan nog het koudste jaar sinds 1996 voor Borculo. Op 1 september 2007 was dat zelfs 12,8°C en over de eerste acht maanden het hoogste voor Borculo tot 2022. Het jaar 2022 was over de eerste acht maanden met 12,9°C het warmste tot 2024 die tot 13,0°C kwam.
September op de kalender en dat betekent ook de eerste maand van het naseizoen waarop het etmaalgemiddelde wel weer eens onder de 10°C kan uitkomen. Het eerste etmaalgemiddelde dat gemiddeld genomen weer onder de 10°C uitkomt in het naseizoen is meestal eind september of begin oktober. In 2004 was dit op 9 oktober, maar de meest vroege datum is 1 september 1992 en de meest late datum is 1 november 2001. Opvallend is dat deze datum vanaf 1984 t/m 1990 in september viel en ook vanaf 1995 t/m 1998 in september. Vanaf 1999 viel deze datum in oktober of november, in 2001 en 2006 was het in november. In 2016 was dat op 6 oktober, in 2017 op 29 oktober, in 2018 op 23 september, in 2019 op 5 oktober, in 2020 op 10 oktober, in 2021 op 7 oktober, in 2022 op 11 oktober, in 2023 op 15 oktober en in 2024 op 29 september.
EEN DUIK IN HET VERLEDEN
De hoogste temperatuur in het etmaal van 1 september 2015 werd nog gemeten in de nachtelijke uren rond middernacht met 20°C in Borculo en op het KNMI-station Eindhoven 20,3°C. Daarmee ging de meteorologische herfst van start met een warme nacht.
In de nacht naar 1 september 2013 koelde het flink af met landelijk de laagste temperatuur op het KNMI-station Twente met 4,8°C. Aan de grond op het KNMI-station Twente bijna grondvorst met +0,4°C. Op het KNMI-station Vlieland lag de laagste temperatuur in de weerhut ruim 10°C hoger met 14,9°C.
In 2011 koelde het flink af in de nachtelijke uren naar 1 september, het KNMI-station Deelen had in de weerhut 5,6°C en het KNMI-station Lelystad had aan de grond 3,3°C.
In 2010 een koude start van de meteorologische herfst op 1 september. Het KNMI-station Deelen was de koudste plek met 3,8°C in de weerhut. Aan de grond had het KNMI-station Volkel 2°C. In Borculo in 2010 op de eerste septemberdag 6,6°C in de weerhut en aan de grond 3°C.
In 2001 op de eerste septemberdag ook gelijk de hoogste temperatuur van de hele maand met 21,7°C op het KNMI-station Arcen, dit wel samen met 28 september 2001 met ook 21,7°C op het KNMI-station De Bilt.
In 1939 ochtendaftappingen op 1 september over 24 uur om 8 uur in Wageningen en Schaarsbergen 38 millimeter en in Oranje Nassau’s Oord 49 millimeter. Over het etmaal van 1 september 1939 viel op Texel 19 millimeter, in Sappemeer 26 millimeter en in Groningen 27 millimeter. Op 1 september 1939 vielen de Duitsers Polen binnen en dat was het begin van de tweede wereldoorlog.
Op 1 september 1935 op het inmiddels opgeheven KNMI-station Sittard de hoogste temperatuur van het land met 28,4°C. Het KNMI-station Maastricht kwam tot 27,8°C en het KNMI-station De Bilt tot 22,8°C. In de ochtend een 24-uursaftapping van 39 millimeter in IJsselmuiden en in Boxtel 31 millimeter.
De laagste temperatuur voor het KNMI-station De Bilt voor 1 september is 3,9°C uit het jaar 1934. Door de homogenisatie van data door het KNMI is dit minimum sinds 2016 herleid tot 3,1°C.
Op 1 september 1926 op veel plaatsen boven de 30°C. Het KNMI-station De Bilt had een maximum van 28,4°C en daarmee een datumrecord. Het KNMI-station Maastricht kwam tot 31,4°C.
Op de lange lijst met visserijdoden uit Arnemuiden, nemen de gebeurtenissen op 1 september 1903 nog altijd de eerste plaats in, gevolgd door 12 december 1865, toen 12 vissers het leven verloren.
SEPTEMBER 1999, EEN RECORD-MAAND
In 1999 hadden we een recordmaand september. De septembermaand van 1999 was op vrijwel alle plaatsen de warmste uit de geschiedenis. Na een overigens sombere start, want op de 1e septemberdag was er weinig zon en viel er wat regen, kwamen er op het KNMI-station De Bilt maar liefst acht zomerse dagen voor. En op het KNMI-station Eelde waren er zelfs drie tropische dagen, wat daar een nieuw record betekende. De hoogste etmaaltemperatuur werd gehaald op het KNMI-station Maastricht met 18,1°C. De meeste warmte was er overigens in de eerste twee weken. Daarna volgden vooral nog dagen met temperaturen tussen de 20°C en 23°C.
De eerste twintig dagen van september 1999 kende een aaneengesloten reeks van twintig warme dagen op het KNMI-station De Bilt en ook op veel andere stations. Zo’n lange periode met warme dagen hadden we in deze tijd van het jaar nog niet eerder meegemaakt. Het record was een serie van 15 opeenvolgende warme dagen in september 1949 en in totaal telde die hele maand 23 warme dagen.
De komende maanden wordt het eerst nog herfst met zijn mooie kleuren!
De Duitse wetenschapper Richard Sherhag onderzocht direct na de oorlog het gedrag van stromingen in de maand september en het daarop volgende patroon in de winter. Hij ontdekte dat bij een voorkeur van hogedruk boven Scandinavië, zich in het winterseizoen regelmatig zou herhalen. Op grond daarvan voorspelde onze Nederlandse meteoroloog Evert de Vries, verbonden aan het KNMI, de strenge winter van 1946/1947. Hij was destijds werkzaam op het vliegveld Eelde en collega van wijlen Jan Pelleboer. Hij werd meteen op het matje geroepen door de toenmalige directeur van het KNMI. Zulke uitspraken werden in die tijd nog niet getolereerd!
Voor Nederland is wel gebleken dat er niet echt serieuze aanknopingspunten zijn tussen de trend van de septembermaand en de eerstvolgende winter. Uit onderzoek is wel gebleken dat in het verloop van de oktobertemperatuur en het karakter van de daarop volgende winter wel een verband is te ontdekken. Als de gemiddelde oktobertemperatuur minder daalt in de loop van de maand dan normaal dan wordt de kans op een strenge winter kleiner.
Uiteindelijk zal het koffiedik kijken blijven, wel kan men een drietal kenmerken aanwijzen voor een winterverwachting. Deze drie kenmerken zijn: de Poolvariant, de IJsvariant en de Groene variant. Bij de Poolvariant komt de eerste kou met een noord-zuid gerichte stroming. Het vervolg in de winter is dat bij ons vaak een vuil karakter aan het weer kleeft, herhaaldelijk sneeuw situaties. Bij de IJsvariant wordt de eerste kou opgewekt door een inval vanuit het noordoosten. Het gevolg is strenge kou en dat leidt bij ons vaak tot een koude of strenge winter. Als laatste de Groene variant, deze ontstaat als de instroming van kou uit het noordwesten komt. In dat geval is het in de winter meest zacht met vaak regen en wind.